Podręcznik

2.6. Systemy CTIS pierwszej generacji w podwoziach zrobotyzowanych

Autor niniejszej publikacji biorąc pod uwagę tematykę, którą ilustruje, nie postawił sobie zadania poszukiwania chronologicznego pierwszeństwa przy opracowaniu systemów, określanych polską nazwą CPK. Autor tylko wspomni, że równolegle na zasadach podanych wyżej pojawił się na drugiej półkuli w 1942 roku w armii amerykańskiej system centralnego pompowania kół podwozia pierwszej generacji, określany angielską nazwą CTIS (ang. Central Tire Inflation System). Zamontowany on został w pojeździe wojskowym o podwoziu typu amfibia o nazwie DUKW (nazywany często przez żołnierzy jako Duck). Postać tego pojazdu z zamontowanym systemem CTIS ilustruje rysunek 67. [Źródło: Wikipedia].

Rysunek 67: Pojazd wojskowy armii amerykańskiej DUKW z zamontowanym systemem CTIS pierwszej generacji

Analizując widoczne na rysunku 67 podzespoły przy kołach amfibii wojskowej DUKW zauważyć można, iż system CTIS prezentuje niemal identyczne rozwiązanie systemu centralnego pompowania kół podwozia tej amfibii jak system CPK. Doprowadzenie medium do kół tego podwozia oparte jest również o układ piasty pneumatycznej wraz z ramieniem dwuczęściowym. Widać na rysunku 67, że jedynie drugi koniec tegoż ramienia zamontowany jest inaczej – zamiast we wnęce nad kołem, jak to było w systemie CPK, zamontowany jest również we wnęce koła, ale niejako obok koła. Funkcja tego dwuczęściowego ramienia nie zmieniła się – powinno powodować prawidłowe działanie systemu przy ruchach kół podwozia w pionie, co jak wiadomo jest nieodłączne przy poruszaniu się amfibii w trudnym terenie, oczywiście autor nie ma na myśli wody.
System centralnego pompowania kół CTIS, podobnie jak jego konkurent CPK był systemem pokładowym. Co również oznaczało, że zasilanie w powietrze kół podwozia odbywało się za pośrednictwem m.in. sprężarki tłokowej, podłączonej na stałe do silnika spalinowego amfibii. Instalację pokładową systemu pompowania kół CTIS przybliża rysunek 68, [Źródło: Wikipedia] zaś jego sterowanie rysunek 69. [Źródło: midwestmilitary.com].       

Rysunek 68: System pompowania kół CTIS na pokładzie pojazdu wojskowego typu amfibia DUKW 

Rysunek 69: Sterowanie systemem centralnego pompowania kół CTIS za pomocą dźwigni w kabinie pojazdu 

Uważnie analizując panel sterujący systemu centralnego pompowania kół CTIS z rysunku 69 zauważyć można natychmiast dwie subtelne różnice w stosunku do systemu CPK, jeżeli chodzi o jego funkcjonalność. Po pierwsze, system CTIS nawet tej pierwszej generacji umożliwiał nie tylko pompowanie kół amfibii (ang. inflate), ale również i upuszczanie z nich powietrza (deflate), oczywiście po ich wcześniejszym napompowaniu. (Jak pamiętamy, pierwsze systemy CPK, do których porównujemy teraz system CTIS, umożliwiały tylko pompowanie kół podwozia). Sterowanie ww. funkcjami systemu CTIS odbywało się przy użyciu dźwigni zakończonej rodzajem „gałki”. Pozycja neutralna gałki, jak na rysunku 69, oznaczała niedziałanie systemu CTIS, czyli ani pompowanie kół, ani upuszczanie powietrza z tychże. Przemieszczenie zaś przez kierowcę dźwigni „w górę” powodowało rozpoczęcie procesu pompowania kół amfibii a przemieszczenie dźwigni „w dół” zapoczątkowywało proces upuszczania powietrza z tych kół. Po drugie, w przeciwieństwie do pierwszych systemów CPK, analizowany system CTIS umożliwiał kontrolę optyczną wartości ciśnienia powietrza w kołach tego pojazdu wojskowego za pośrednictwem manometru analogowego, zarówno podczas upuszczania powietrza jak i pompowania kół. Wybór odpowiedniej wartości ciśnienia medium w kołach amfibii pod kątem terenu był ułatwiony, ponieważ płyta frontowa manometru, przed którą przemieszczała się wskazówka przyrządu, zawierała zakresy wartości ciśnienia w kołach, odpowiednie dla danego rodzaju terenu. Zawierała zatem zakres dla gleby piaszczystej oraz błotnistej (ang. SAND, MUD), gleby twardszej (ang. CORAL) oraz drogi utwardzonej (ang. HIWAY). Manometr pokazywał również wartość zbyt niskiego ciśnienia w kołach (początkowa wartość skali) oraz zbyt wysokiego (górny zakres skali manometru). (Jak widać z rysunku 69 pozycja neutralna dźwigni sterującej systemem CTIS nie dostarczała kierowcy pojazdu informacji o wartości ciśnienia w kołach amfibii, jednak wystarczyło, aby on na chwilę zmienił pozycję tej dźwigni, a otrzymywał informację o wartości ciśnienia w kołach swojego pojazdu). Oprócz wyboru ogólnego trybu pompowania kół lub upuszczania z nich powietrza za pomocą widocznej na rysunku 69 dźwigni z gałką, kierowca amfibii mógł wybrać zawór dla konkretnego koła lub kół dla realizacji powyższej operacji. Panel z zaworami znajdował się po lewej stronie fotela kierowcy (nie widoczne na rysunku). 
Porównując systemy CPK i CTIS, oba pierwszych swoich generacji nasuwa się wniosek, że ten drugi system był bardziej funkcjonalny. Przede wszystkim nie był systemem li tylko do pompowania kół podwozia, ale również pozwalał na dostosowanie wartości ciśnienia w kołach podwozia do warunków terenowych, w których pojazd woskowy się poruszał. Może budzić tylko zdziwienie Czytelnika fakt, że system CTIS pierwszej generacji powstał w pojeździe takim jak amfibia, który większość „swojego” miał spędzać na wodzie a wyjeżdżać tylko „okazyjnie”.
Jednak być może powyższe skłoniło konstruktorów amfibii DUKW do koncepcji upuszczania powietrza z kół tego podwozia, bowiem pojazd ten, wyjeżdżając z wody musiał przecież wjechać na brzeg, nie zaś od razu wjeżdżać na drogę utwardzoną. A jak wiadomo, brzegi czy nabrzeża przy akwenach wodnych wszelkiego rodzaju były i są z reguły takie, że w pełni napompowana opona pojazdu wojskowego mogła co najwyżej ugrzęznąć w takim terenie, nie zaś go pokonać. Zatem np. zadanie przerzutu żołnierzy lub sprzętu taką amfibią mogło legnąć szybko w gruzach, natomiast koło z oponą ze zmniejszanym odpowiednio (dostosowywanym do warunków) przez kierowcę ciśnienia medium w oponie mogło zagwarantować wyjazd z wody amfibii.