5. Wzmacniacz mocy

5.6. Szumy termiczne

Szumy termiczne obecne są wszędzie w sąsiedztwie ciał stałych, płynnych i gazów, gdyż każde ciało o temperaturze powyżej zera bezwzględnego promieniuje. Nas interesują szumy w obwodach i układach elektronicznych. Przyjrzymy się krótko naturze szumów. Na zaciskach rezystora R w temperaturze T[K] występuje napięcie en(t) wywołane przypadkowym ruchem elektronów – rys.7.14A. Średnia wartość tego napięcia jest w pewnym okresie czasu równa 0, en(t)=0, ale wartość skuteczna jest różna od 0.
Kwadrat napięcia szumów termicznych wyraża się znanym wzorem:

  

e_{n}^{2}=4RkTB;

(7-38)  

gdzie: k=1,38x10-23J/K jest stałą Boltzmana a B jest pasmem układu w Hz.
Podobnie możemy wyrazić kwadrat prądu szumów:

  

i_{n}^{2}=\frac{4kTB}{R};

(7-39)  

Szum termiczny jest „biały”, jego widmo na osi częstotliwości rozciąga się szeroko.
 
 
Rys.7.14. a) Chwilowe napięcie szumów na wyjściu rezystora R. b) Obwód zastępczy rezystora R z idealnym filtrem z odbiornikiem o rezystancji R.


Moc Pn szumów wydzieloną w rezystorze R, ograniczoną pasmem B filtru, czyli dysponowana moc szumów zapisuje się następująco:

  

P_{n}=kTB;

(7-40)  

Zauważmy, że moc Pn jest niezależna od R! Moce szumów są niewielkie, np. dla temperatury T=300 K, w pasmie B=1MHz, wydzielona moc szumów jest równa Pn =4,1x10-15 W. Moc szumów będzie malała, gdy pasmo B będzie malało, a także wtedy, gdy temperatura rezystora będzie malała do 0. 
Zależność (7-41) jest przybliżeniem wzoru dokładnego opisującego promieniowanie ciała doskonale czarnego: 

  

\frac{hf}{kT}\cong \frac{f[\mathrm{GHZ}]}{20T[\mathrm{K}]}\ll 1.

(7-41)  

Zależność (7-40) jest dobrym przybliżeniem związku (7-41), gdy  .
Szumy generowane przez rezystor R w temperaturze T rozchodzą się oczywiście wzdłuż prowadnic falowych we wszystkich dopuszczalnych modach. Rzeczywista prowadnica jest stratna i pochłania szumy, ale sama generuje je także. Gdy R=Z0 i temperatura T jest jednakowa dla rezystora i dla prowadnicy, to poziom szumów pozostaje ten sam.