Słownik opanowanych pojęć

Pliki dołączone do zasobu:

Słownik pojec.pdf

Opis zasobu:

Słownik opanowanych pojęć

Wykład 1

• Amper – jednostka prądu oznaczona w postaci [A].
• Cewka – element obwodu służący do gromadzenia energii w polu magnetycznym, którego główną cechą jest indukcyjność. Fizycznie cewka składa się z wielu zwojów drutu nawiniętego na korpusie ferromagnetycznym lub nieferromagnetycznym.
• Element liniowy – element obwodu, w którym zależności między zmiennymi (np. prądem i napięciem) są liniowe.
• Element nieliniowy - element obwodu, w którym zależności między zmiennymi (np. prądem i napięciem) są nieliniowe.
• Elementy pasywne – elementy obwodu nie wytwarzające energii (np. rezystor, cewka, kondensator).
• Elementy źródłowe - elementy obwodu wytwarzające energię (np. niezależne źródła prądu i napięcia, źródła sterowane).
• Farad – jednostka pojemności oznaczona w postaci [F], przy czym 1F=1As/V.
• Gałąź – jeden lub więcej elementów obwodu włączonych szeregowo bądź równolegle między dwoma węzłami.
• Henr – jednostka indukcyjności oznaczona w postaci [H], przy czym 1H=1s
• Indukcyjność (własna) - współczynnik L wiążący strumień skojarzony ${\Psi}$ oraz prąd i w pojedynczej cewce liniowej (${\Psi}={Li}$).
• Indukcyjność wzajemna - współczynnik M12 wiążący strumień skojarzony z jedną cewką wywołany przez prąd w drugiej cewce dla dwu cewek magnetycznie sprzężonych, ${\Psi}_{{12}}={M}_{{12}}{i}_{2}$.
• Kondensator – element obwodu służący do gromadzenia ładunku elektrycznego, którego główną cechą jest pojemność. Kondensator zbudowany jest z dwu równoległych powierzchni przewodzących przedzielonych izolatorem.
• Konduktancja – odwrotność rezystancji, mierzona w siemensach [S], przy czym 1S=1/W.
• Kulomb – jednostka ładunku oznaczona w postaci [C], przy czym 1C=1As.
• Napięcie elektryczne – różnica potencjałów między dwoma punktami (węzłami) obwodu elektrycznego mierzona w voltach.
• Obwód elektryczny – układ połączeń elementów umożliwiający przepływ prądu elektrycznego.
• Oczko – zamknięty układ połączeń elementów obwodzie (zwykle fragment obwodu), dla którego zdefiniowane jest napięciowe prawo Kirchhoffa.
• Om – jednostka rezystancji oznaczana w postaci [W], przy czym 1W =1V/A.
• Pojemność – cecha główna kondensatora zapisana jako współczynnik C wiążący ładunek z napięciem na kondensatorze (q=Cu). Pojemność mierzona jest w faradach [F].
• Połączenie równoległe – układ połączeń elementów, w którym początki wszystkich elementów podobnie jak ich końce są ze sobą połączone i wyprowadzone jako końcówki zewnętrzne. W połączeniu równoległym rezystorów konduktancja wypadkowa jest równa sumie konduktancji poszczególnych elementów.
• Połączenie szeregowe – układ połączeń elementów, w którym początek jednego elementu połączony jest z końcem następnego. W połączeniu szeregowym rezystorów rezystancja wypadkowa jest równa sumie rezystancji poszczególnych elementów.
• Połączenie w gwiazdę – połączenie trzech elementów w taki sposób, że jedna końcówka każdego elementu jest wspólna a pozostałe stanowią wyprowadzenie zewnętrzne; taki sposób połączenia przypomina kształtem gwiazdę. 
• Połączenie w trójkąt – połączenie trzech elementów tworzące kształt trójkąta; każdy punkt wspólny dwu elementów jest wyprowadzony na zewnątrz.
• Prawa Kirchhoffa - podstawowe prawa obwodu elektrycznego. Jednym z nich jest prawo prądowe, mówiące, że suma prądów w każdym węźle obwodu jest równa zeru. Drugie prawo Kirchhoffa dotyczy napięć w oczku i stwierdza, że suma napięć gałęziowych w każdym oczku obwodu jest równa zeru.
• Prąd elektryczny – uporządkowany ruch ładunków elektrycznych w obwodzie, definiowany jako pochodna ładunku po czasie $i=\frac{dq}{dt}$. Jednostka prądu jest amper [A].
• Rezystancja – (zwana również opornością) wyraża opór stawiany przepływowi prądu w obwodzie zawierającym rezystory. Jest współczynnikiem R wiążącym napięcie i prąd w rezystorze (u=Ri). Jednostką rezystancji jest om [W].
• Rezystancja wewnętrzna źródła – rezystancja skojarzona ze źródłem napięcia lub prądu. W przypadku źródła napięcia rezystancja wewnętrzna włączona jest szeregowo ze źródłem (dla źródła idealnego jest ona równa zeru); w przypadku źródła prądu rezystancja wewnętrzna włączona jest równolegle do źródła (dla źródła idealnego jest równa nieskończoności).
• Rezystor – (zwany również oporem) jest liniowym elementem pasywnym obwodu, w którym zależność między prądem i napięciem jest liniowa u=Ri, ze współczynnikiem proporcjonalności równym rezystancji R.
• Transfiguracja gwiazda-trójkąt – zamiana połączenia gwiazdowego elementów w trójkątne, nie powodująca zmiany rozpływu prądów i rozkładu napięć w części obwodu nie podlegającej przekształceniu.
• Transfiguracja trójkąt-gwiazda - zamiana połączenia trójkątnego elementów w gwiazdowe, nie powodująca zmiany rozpływu prądów i rozkładu napięć w części obwodu nie podlegającej przekształceniu.
• Volt – jednostka napięcia oznaczana jako [V].
• Węzeł - punkt połączenia co najmniej dwu elementów obwodu.
• Źródła niezależne (niesterowane) – źródło prądu lub napięcia o ustalonych parametrach. W przypadku źródeł stałych wartość prądu lub napięcia jest stała, dla źródła sinusoidalnego wartości parametrów funkcji sinusoidalnej są stałe.
• Źródła sterowane – źródła prądu lub napięcia, których wartości są zależne od sygnałów sterujących. Najpopularniejsze są cztery liniowe źródła sterowane: napięcia sterowane napięciem, napięcia sterowane prądem, prądu sterowane napięciem i prądu sterowane prądem.

Wykład 2

• Admitancja – odwrotność impedancji (wielkość zespolona).
• Charakter obwodu – pojęcie określające relację wektora prądu względem wektora napięcia w obwodzie; jeśli prąd wyprzedza napięcie – mówimy o charakterze pojemnościowym, jeśli jest na odwrót i napięcie wyprzedza prąd – mówimy o charakterze indukcyjnym obwodu.
• Częstotliwość – wielkość charakteryzująca szybkość zmian sygnału okresowego, oznaczana literą f i mierzona w herzach [Hz]. Jest odwrotnością okresu T, f=1/T. Wartość chwilowa sygnału sinusoidalnego opisana jest zależnością: $x(t)=X_msin{(}2\pi ft+\psi)$
• Faza początkowa – wartość kąta sygnału okresowego dla chwili t=0; w przypadku sygnału $x(t)=X_msin{(}2\pi ft+\psi)$ faza początkowa jest równa \psi.
• Impedancja – wielkość zespolona będąca uogólnieniem rezystancji dla elementów indukcyjnych i pojemnościowych. Oznaczana jest literą Z, a jej jednostką jest om. Dla rezystora impedancja jest równa rezystancji R, dla cewki L impedancja jest równa $Z_L=j\omega L$, a dla kondensatora C impedancja jest równa $Z_C=\frac{1}{j\omega C}$.
• Kąt fazowy – wartość argumentu funkcji okresowej; dla funkcji sinusoidalnej jest to funkcja liniowa czasu $2\pi ft+\psi$.
• Metoda symboliczna – metoda analizy stanu ustalonego obwodu przy wymuszeniu sinusoidalnym sprowadzająca opis obwodu do układu równań algebraicznych typu zespolonego.
• Okres – odcinek czasu T, po którym wartość funkcji okresowej powtarza się f(t+T)=f(t).
• Przesunięcie fazowe – różnica kątów fazowych wektora zespolonego prądu i napięcia w obwodzie w stanie ustalonym przy wymuszeniu sinusoidalnym.
• Pulsacja – wielkość proporcjonalna do częstotliwości oznaczana jako \omega. Relację między nimi określa wzór: $\omega=2\pi f$.
• Reaktancja – część urojona impedancji, oznaczana zwykle literą X; dla cewki reaktancja jest równa $X_L=\omega L$,  a dla kondensatora $X_C=1/\omega C$.
• Stan ustalony – stan obwodu, w którym funkcja odpowiedzi ma taką samą postać jak funkcja wymuszająca; przy sinusoidalnym wymuszeniu odpowiedź jest również sinusoidalna o tej samej częstotliwości, choć o innej amplitudzie i fazie początkowej.
• Susceptancja – odwrotność reaktancji elementu.
• Sygnał sinusoidalny - sygnał o wartości chwilowej określonej funkcją sinusoidalną $x(t)=X_msin{(}2\pi ft+\psi)$.
• Wartość chwilowa – wartość sygnału w konkretnej chwili t.
• Wartość maksymalna – największa wartość chwilowa sygnału; dla sygnału sinusoidalnego $x(t)=X_msin{(}2\pi ft+\psi)$ wartość maksymalna jest równa X_m.
• Wartość skuteczna sygnału - wartość zastępcza stała, tak dobrana, że moc średnia za okres sygnału rzeczywistego jest równa kwadratowi tej wartości. Dla sygnału okresowego f(t) definiuje się ją w postaci $F=\sqrt{\frac{1}{T}\int_{t_0}^{t_0+T}{f^2(t)dt}}$. W przypadku sinusoidy wartość skuteczna jest $\sqrt2$ razy mniejsza niż wartość maksymalna.
• Wartość skuteczna zespolona – wartość zespolona przyporządkowana sygnałowi sinusoidalnemu $x(t)=X_msin{(}2\pi ft+\phi)$ używana w metodzie symbolicznej i będąca wielkością zespoloną $X=\left|X\right|e^{j\phi}$, w której $\left|X\right|=\frac{X_m}{\sqrt2}$ oznacza moduł wartości zespolonej (wartość skuteczna sygnału sinusoidalnego) a $\phi$ - fazę początkową.
• Wartość średnia – uśredniona wartość sygnału za okres lub pół okresu funkcji okresowej, definiowana w postaci $\frac{1}{T}\int_{t_0}^{t_0+T}{f(t)dt}$.Wartość średnia całookresowa dla sygnału sinusoidalnego jest równa zeru. Wartość średnia półokresowa jest różna od zera i równa 0,637Um.
• Wykres wektorowy – graficzne przedstawienie zależności między wartościami zespolonymi napięć i prądów gałęziowych w stanie ustalonym obwodu przy wymuszeniu sinusoidalnym.
• Charakterystyka amplitudowa obwodu rezonansowego - zależność modułu wartości skutecznej zespolonej prądu lub napięcia obwodu rezonansowego od częstotliwości (pulsacji). Charakterystyki częstotliwościowe obwodu rezonansowego – zależność wartości skutecznej zespolonej prądu lub napięcia od częstotliwości w obwodzie rezonansowym. Ze względu na zespolony charakter odpowiedzi obwodu wyróżnić można zależność częstotliwościową modułu (charakterystyka amplitudowa) oraz fazy (charakterystyka fazowa).
• Charakterystyka fazowa obwodu rezonansowego - zależność fazy wartości skutecznej prądu lub napięcia od częstotliwości (pulsacji) w obwodzie rezonansowym.
• Częstotliwość rezonansowa – częstotliwość $f_r$ źródła sinusoidalnego zasilającego obwód przy której prąd oraz napięcie obwodu rezonansowego są ze sobą w fazie. Z częstotliwością rezonansową związana jest pulsacja rezonansowa $\omega_r=2\pi f_r$.
• Dobroć – parametr charakteryzujący stopień tłumienia sygnałów w obwodzie rezonansowym, definiowany dla częstotliwości rezonansowej. Im wyższa dobroć obwodu tym mniejsze tłumienie i wyższe napięcia na elementach obwodu w stosunku do napięcia zasilania przy częstotliwości rezonansowej.
• Decybel – jednostka logarytmiczna tłumienia (wzmocnienia) sygnału. Jeśli stosunek dwu sygnałów jest równy $\frac{x_2}{x_1}$ w skali liniowej to ich stosunek w skali logarytmicznej wyrażony wzorem $20{lg}_{10}{\frac{x_2}{x_1}}$ mierzony jest w decybelach [dB].
• Pasmo przepustowe – zakres częstotliwości $(f_1,f_2)$ w otoczeniu częstotliwości rezonansowej, na krańcach którego wartość skuteczna sygnału wyjściowego w obwodzie jest mniejsza $\sqrt2$ (odpowiada to 3 dB w skali logarytmicznej) w stosunku do wartości maksymalnej.
• Rezonans – stan obwodu RLC, w którym prąd i napięcie są ze sobą w fazie.
• Rezonans równoległy – zjawisko rezonansu zachodzące w obwodzie zawierającym równoległe połączenie elementów L i C.
• Rezonans szeregowy - zjawisko rezonansu zachodzące w obwodzie zawierającym szeregowe połączenie elementów L i C.
• Rezystancja charakterystyczna – parametr r charakteryzujący obwód rezonansowy RLC. W obwodzie o szeregowym lub równoległym połączeniu elementów RLC rezystancja charakterystyczna określona jest wzorem $\rho=\sqrt{\frac{L}{C}}$.
• Rozstrojenie bezwzględne – parametr x charakteryzujący odstrojenie obwodu od rezonansu. Dla obwodu szeregowego RLC określone jest zależnością $x=\frac{\omega L-1/\omega C}{R}$. Dla punktu rezonansowego rozstrojenie bezwzględne jest równe zeru.
• Rozstrojenie względne – parametr charakteryzujący stopień odstrojenia aktualnej częstotliwości (pulsacji) od wartości rezonansowej. Określone jest wzorem $\delta=\frac{\omega}{\omega_r}-\frac{\omega_r}{\omega}$.

Wykład 3

• Bilans mocy – suma mocy w obwodzie w każdej chwili czasowej równa zeru.
• Cewka rzeczywista – model cewki uwzględniający oprócz indukcyjności również rezystancję zwojów drutu, z którego jest wykonana cewka. Zwykle jest to połączenie szeregowe indukcyjności i rezystancji.
• Dopasowanie odbiornika do źródła – stan pracy obwodu z nieidealnym źródłem, w którym w odbiorniku wydziela się maksymalna moc czynna. Warunkiem dopasowania jest równość rezystancji odbiornika i rezystancji wewnętrznej źródła przy kompensowaniu się reaktancji odbiornika i źródła.
• Energia cewki – energia zgromadzona w polu magnetycznym cewki.
• Energia kondensatora – energia zgromadzona w polu elektrycznym kondensatora.
• Kondensator rzeczywisty – model kondensatora uwzględniający oprócz pojemności również jego upływność (stratność). Zwykle jest to połączenie równoległe pojemności i rezystancji.
• Moc bierna – moc nierzeczywista definiowana jako iloczyn modułów prądu i napięcia oraz sinusa kąta między wektorem prądu i napięcia, oznaczana zwykle literą Q.
• Moc chwilowa – iloczyn wartości chwilowych prądu i napięcia w obwodzie; oznaczana jako p(t)..
• Moc czynna – wartość średnia za okres z mocy chwilowej, równa iloczynowi modułów prądu i napięcia oraz cosinusa kąta między wektorem prądu i napięcia, oznaczana zwykle literą P.
• Moc pozorna zespolona – moc będąca złożeniem zespolonym mocy czynnej i biernej, oznaczana jako S=P+jQ, gdzie P jest mocą czynną a Q – mocą bierną. Pod pojęciem mocy pozornej (bez dodatku „zespolonej”) rozumie się moduł mocy pozornej.
• VA – jednostka mocy pozornej wyrażająca iloczyn volta i ampera.
• war – jednostka mocy biernej (pochodzi od złożenia „Volt-Amper reaktancyjny”) oznaczona jako [var].
• wat – jednostka mocy czynnej oznaczona jako [W]

Wykład 4

• Admitancja własna węzła – suma admitancji dołączonych do danego węzła w obwodzie. Występuje na miejscach diagonalnych macierzy admitancyjnej; pojęcie używane przy tworzeniu macierzy potencjałów węzłowych.
• Admitancja wzajemna węzłów – admitancja włączona między dwoma węzłami w obwodzie. Występuje w macierzy potencjałów węzłowych na miejscach niediagonalnych ze znakiem minus; pojęcie używane przy tworzeniu macierzy potencjałów węzłowych.
• Impedancja własna oczka – suma impedancji występujących w danym oczku. Występuje na miejscach diagonalnych macierzy oczkowej.
• Impedancja wzajemna oczka – impedancja wspólna dla dwu oczek sąsiadujących ze sobą. W macierzy oczkowj występuje na miejscach niediagonalnych ze znakiem minus (przy założeniu jednakowych zwrotów prądów oczkowych).
• Macierz potencjałów węzłowych – zwana jest również macierzą węzłową Y. Występuje w opisie obwodu przy zastosowaniu potencjałów węzłowych ${I}_{zr}={YV}$, gdzie V oznacza wektor potencjałów węzłowych a ${I}_{zr}$ wektor prądów źródłowych.
• Macierz oczkowa – macierz Z wiążąca prądy oczkowe wyrażone poprzez wektor \mathbit{I}_o oraz napięcia wymuszające oczek, opisane poprzez wektor E. Równanie oczkowe przyjmuje postać ${E}={Z}{I}_o$.
• Metoda potencjałów węzłowych – metoda opisu obwodu przy ograniczeniu się do potencjałów węzłowych jako jedynych zmiennych użytych w opisie. Równanie węzłowe przyjmuje postać ${I}_{zr}={YV}$. 
• Metoda prądów oczkowych – metoda opisu obwodu przy ograniczeniu się do prądów oczkowych jako jedynych zmiennych występujących w opisie. Równanie oczkowe przyjmuje postać ${E}={Z}{I}_o$.
• Metoda równań Kirchhoffa - metoda wyznaczania prądów i napięć w obwodzie polegająca na przyjęciu wszystkich prądów gałęziowych jako zmienne i wypisaniu odpowiedniej liczby równań na podstawie prawa prądowego i napięciowego Kirchhoffa.
• Potencjał węzłowy – potencjał przypisany danemu węzłowi, mierzony względem wspólnego węzła odniesienia obwodu.
• Prąd oczkowy – fikcyjny prąd o przyjętym z góry zwrocie przypisany każdemu oczku w metodzie oczkowej.
• Twierdzenie Nortona – twierdzenie umożliwiające zastąpienie dowolnego obwodu „widzianego” z dwu dowolnych zacisków połączeniem równoległym idealnego źródła prądowego i impedancji zastępczej „widzianej” z tych zacisków.
• Twierdzenie Thevenina - twierdzenie umożliwiające zastąpienie dowolnego obwodu „widzianego” z dwu dowolnych zacisków połączeniem szeregowym idealnego źródła napięciowego i impedancji zastępczej „widzianej” z tych zacisków.
• Zasada superpozycji – zasada głosząca, że odpowiedź chwilowa obwodu na wiele wymuszeń jest równa sumie odpowiedzi chwilowych na każde wymuszenie oddzielnie. Zasada ta obowiązuje wyłącznie dla obwodów liniowych.